Wat ouders moeten weten over vapen

Wat is vapen precies?

Vapen, ook wel e-sigaretten genoemd, is een alternatief voor traditionele sigaretten. Het apparaatje verwarmt een vloeistof (“e-liquid”), die vaak nicotine bevat, en zet deze om in damp die wordt ingeademd. Vapes komen in allerlei vormen en maten, van penachtige apparaten tot compacte pods die makkelijk in een broekzak passen.

Hoewel vapen aanvankelijk werd gepromoot als hulpmiddel voor volwassen rokers om te stoppen met roken, heeft het de laatste jaren een enorme populariteit gewonnen onder jongeren. Hoewel de aantrekkelijke smaken inmiddels verboden zijn, gebruikt een kwart van de jongeren tussen 12 en 16 jaar weleens een vape. Een op de zeven doet dat regelmatig en sommigen (4 procent) elke dag. En de illegale straathandel en webshops voor vapes met smaakjes tieren welig.

Hoe schadelijk is vapen?

Veel ouders denken dat vapen minder schadelijk is dan roken, maar het is belangrijk om de feiten te kennen:

• Nicotineverslaving: De meeste e-liquids bevatten nicotine, een extreem verslavende stof. Al binnen zeven seconden triggert nicotine het beloningscentrum van het brein. Jongeren zijn hier extra gevoelig voor omdat hun hersenen nog in ontwikkeling zijn. Zelfs een korte periode van gebruik kan leiden tot een langdurige afhankelijkheid. Nicotine is veel verslavender dan drugs als xtc en lsd. 
  Let op dat ook nicotinevrije e-liquids vaak nog sporen van nicotine bevatten die zelfs in kleine hoeveelheden erg verslavend zijn.
• Schade aan de longen: Hoewel vapes geen teer bevatten zoals traditionele sigaretten, kunnen de chemicaliën in de damp schadelijk zijn. Onderzoekers hebben longziekten gekoppeld aan het gebruik van e-sigaretten, waaronder de zogenaamde “e-cigarette or vaping use-associated lung injury” (EVALI) doordat de chemische stof vitamine e-acetaat een dunlaagje over de longblaasjes legt en zo zuurstofopname blokkeert. Sommige kinderen houden aan het vapen een klaplong of longbloeding over.
• Effect op de hersenen: Nicotine kan de ontwikkeling van het brein van jongeren verstoren, wat gevolgen kan hebben voor hun concentratie, geheugen en emotionele regulatie. Op termijn verandert nicotine zelfs de structuur van de hersenen waardoor meer nicotine nodig is voor hetzelfde effect.
• Giftige stoffen: Sommige e-liquids bevatten stoffen zoals formaldehyde en regelmatig acroleïne (een gifstof uit WO I en nu een verdelgingsmiddel). Ook komen door verhitting zware metalen vrij, zoals nikkel, lood en cadmium, die schadelijk zijn voor de gezondheid.

Verschillen en overeenkomsten van vapen met roken

Het klopt dat vapen minder schadelijk kán zijn dan roken, maar dat maakt het niet onschadelijk. Hier zijn de belangrijkste verschillen en overeenkomsten:

• Teer en verbranding: In tegenstelling tot sigaretten wordt er bij vapen niets verbrand, wat betekent dat er geen teer vrijkomt. Dit vermindert sommige risico’s, zoals longkanker.
• Nicotinegehalte: Veel vapes bevatten net zoveel, of zelfs meer nicotine dan sigaretten, wat het verslavingsrisico vergelijkbaar maakt.
• Sociale aantrekkingskracht: Net als roken in het verleden heeft vapen een sociale component. Voor veel jongeren is het een manier om erbij te horen.
• Gezondheidsrisico’s: Hoewel de langetermijneffecten van vapen nog niet volledig bekend zijn, zijn er wel duidelijke aanwijzingen dat het schadelijk is voor de longen en het cardiovasculaire systeem. Een gemiddelde vapewolk blijkt uit bijna 2000 verschillende moleculen te bestaan waarvan het merendeel nog onduidelijk is.

Wat kunnen ouders doen als je kind vapet?

Als ouder kun je een grote rol spelen in het beschermen van je kind tegen de gevaren van vapen. Hier zijn een paar belangrijke do’s en don’ts:

Wat je wél moet doen:

• Informeer jezelf: Zorg dat je weet wat vapen inhoudt en wat de risico’s zijn. Hoe meer je weet, hoe beter je je kind kunt informeren.
• Praat erover: Kies een rustig moment om met je kind te praten over vapen. Vraag wat ze erover weten en wat hun redenen zouden zijn om het te proberen. Probeer open en niet-oordelend te zijn.
• Geef het goede voorbeeld: Als je zelf rookt of vapet, overweeg dan om te stoppen. Kinderen zijn gevoeliger voor gedrag dat ze bij hun ouders zien.
• Stel duidelijke grenzen: Laat je kind weten dat je vapen niet goedkeurt en waarom. Leg uit dat je deze grenzen stelt om hen te beschermen. Maak geen uitzonderingen. Ook al krijg je van je kind geen dankwoord voor je duidelijke regels, je hebt als ouder nog steeds grote invloed op je kind.
• Moedig een gezonde levensstijl aan: Sport, hobby’s en andere positieve activiteiten kunnen helpen om de behoefte aan riskant gedrag, zoals vapen, te verminderen.

Wat je niet moet doen:

• Dramatiseren of straffen: Als je ontdekt dat je kind vapet, reageer dan niet met woede of straf. Dit kan ervoor zorgen dat ze zich afsluiten en minder geneigd zijn om open met je te praten.
• Het probleem bagatelliseren: Neem het serieus als je kind vapet. Zelfs als ze zeggen dat het “slechts af en toe” is, kan het al een risico vormen.
• Onrealistische verwachtingen hebben: Het kan tijd kosten voordat je kind begrijpt waarom vapen schadelijk is en bereid is ermee te stoppen. Blijf geduldig en ondersteunend.

Tot slot: Maak het vapen bespreekbaar

Toen Anna eindelijk een open gesprek met Lucas voerde, leerde ze dat hij niet echt begreep hoe schadelijk vapen kon zijn. Hij dacht dat het een veilige, moderne versie van roken was. Samen bekeken ze informatie over de risico’s, en Anna stelde voor om samen hulp te zoeken om te zorgen dat hij niet verder in de verslaving zou raken.

Het is niet altijd makkelijk om met je kind over moeilijke onderwerpen te praten, maar het is essentieel. Door open en eerlijk te zijn, kun je hen de steun bieden die ze nodig hebben om gezonde keuzes te maken. En wie weet, misschien blijft die vreemde geur in huis dan voorgoed verleden tijd.